Het derde oog

Er bleek een kalf te zijn geboren met een zeldzame afwijking. Het betreffende kalf had geen twee, maar drie ogen. Twee normale ogen en een abnormaal extra oog. Dat derde oog bevond zich op dezelfde plaats in de kop van het dier als waarop men in de religieuze traditie van het hindoeïsme (in India) bij mensen een rode stip (bindi) op het voorhoofd verft. Die rode stip is in die cultuur symbolisch verbonden aan het derde oog. En dat derde oog heeft in die cultuur een min of meer mythische betekenis. Waarom dat zo is, is niet meteen duidelijk. Maar het feit dat men bijzondere betekenis hecht aan een dergelijk derde oog bij mensen, doet sterk vermoeden dat er bij de volkeren die daar in die landen leven, ook weleens een mens met drie ogen is geboren. Bij mensen ziet men vaak dezelfde soort afwijkingen naar voren komen die men ook bij koeien ziet. Dat is minder vreemd dan het lijkt, omdat ook mensen in wezen zoogdieren zijn. Hoe frequent een dergelijke afwijking zich bij kalveren precies voordoet, is niet duidelijk. Maar het is in ieder geval wel een betrekkelijke zeldzaamheid. Toen ik het kalf in haar ogen keek, had ik het gevoel dat het vanuit een heel andere werkelijkheid naar mij terugkeek. Met het derde oog, dat zich in het midden van haar voorhoofd bevond, leek het kalf mij op een zeer indringende en mysterieuze wijze aan te kijken. Het was echter niet een normaal oog. Het oogvocht in de oogbol was namelijk veel zwarter dan anders het geval is. En zij leek ook niet op fysieke wijze met dat oog te kunnen zien, maar mogelijk wel op een metafysiche wijze.

Volgens de betreffende veehouder zou het gaan om een eeneiige tweeling, welke reeds in een zeer vroeg stadium van celdeling in haar ontwikkeling was blijven hangen. "Bij een vrucht die de potentie heeft om tot een eeneiige tweeling uit te groeien" zo zei hij, "vindt de allereerste splitsing plaats in het gebied waar het kruinoog zich ontwikkelt". En hij zei: "Uit de cellen van het kruinoog ontstaan dan twee normale, goed werkende ogen. Maar als die ontwikkeling achterblijft, ontwikkelt het zogenaamde derde oog zich tot de epifyse". De epifyse, waarover hij het had, wordt ook wel de pijnappelklier genoemd. De morfologie van deze klier is namelijk kegelvormig. Net als die van een pijnappel. En dit orgaan is zó belangrijk voor de anatomie van een dier of voor de anatomie van een mens, dat het als eerste orgaan in het embryo wordt gevormd. De epifyse is, anatomisch gezien, voorzien met de structuur van het oog. Toch is het wel degelijk ook een klier, namelijk een endocriene klier. Dus een klier met inwendige afscheiding van de door de klier geproduceerde hormonale stoffen naar de bloedstroom. Bij de epifyse gaat het in het bijzonder om het hormoon melatonine. De productie van dit hormoon is afhankelijk van het licht wat de lichtgevoelige cellen van die klier opvangen. De epifyse fungeert als de biologische klok. Hij regelt het dagelijks ritme van het menselijk lichaam. Met name de cyclus van de wisseling tussen de dag en de nacht. Het hormoon melatonine beïnvloedt overigens ook het immuunsysteem van het lichaam. Bij mensen zit de epifyse in het geometrische centrum van de hersenen. Maar hij reageert wel degelijk op de prikkels die van buitenaf komen. Prikkels van buitenaf die via onze ogen worden doorgegeven. Zodra de schemering invalt, gaat de epifyse het hormoon melatonine aanmaken. Dit zorgt ervoor dat ons lichaam zich klaarmaakt om te gaan slapen. Als men goed kan slapen, is dat niet alleen fijn, maar het is ook van groot belang voor de gezondheid en voor de psyche van mensen. Ons humeur wordt ook in sterke mate beïnvloedt door de kwaliteit van de slaap die men heeft genoten. Wie gezond oud wil worden, dient te zorgen voor een goede nachtrust. Dat wil zeggen niet te kort, maar beslist ook niet te lang. Slaaptekort heeft namelijk ook een negatief effect op de werking van het immuunsysteem.

De epifyse lijkt ook invloed te hebben op het bewustzijn van mensen. De gedachte uit de oudheid dat het de zetel van de ziel is, is mogelijk uit dat gegeven ontstaan. Al hoe onwerkelijk de gedachte aan het bestaan van een ziel zich vandaag de dag evenwel aan ons voordoet, is de keuze voor de epifyse als eventuele zetel van de ziel een steekhoudende keuze. Tegenwoordig onderscheidt men gewoonlijk vier niveaus van bewustzijn, die als vier verschillende frequentiebanden zijn te meten in het EEG of MEG van volwassen personen. Deze staan bekend als de delta-, thèta-, alfa- en bèta-hersengolfgebieden, die samenhangen met diverse innerlijke processen. Veranderingen van bewustzijn van mensen houden verband met de verandering in elektrische hersenactiviteit van mensen, zoals die via elektrische metingen aan de hersenen is te bepalen. Naast melatonine produceert de epifyse overigens ook nog een heel spectrum van andere hormonen, dat de mens in de loop van een etmaal in verschillende bewustzijnsstaten brengt. Overdag wordt de epifyse door het daglicht gestimuleerd om serotonine te produceren, dat de mens wakker en alert houdt: het waakbewustzijn. In het waakbewustzijn kan men helder en rationeel denken en bewust deelnemen aan de wisselwerking van de informatiestromen uit zijn omgeving. En dat is wat men eigenlijk wel als het bewustzijn van de mens zou kunnen gaan beschouwen. Zie daar het grote belang van dit kleine, centraal gelegen orgaan in de hersenen van de mens.